«زهرا صدر اعظم نوری» دکترای مدیریت محیط زیست دارد. او 32 سال در حوزههای مدیریتی، اجرایی، علمی و فرهنگی فعالیت کرده است و چهار دوره در جشنواره شهید رجایی به عنوان مدیر نمونه کشور انتخاب شده است. زهرا صدر اعظم نوری نخستین شهردار زن در جمهوری اسلامی است؛ وی 8 سال با این سمت در شهرداری منطقه 7 تهران فعالیت کرده و چند سالی هم به عنوان رئیس محیط زیست تهران و مشاور اجتماعی معاونت عمرانی وزارت کشور به انجام وظیفه پرداخته است. زهرا صدر اعظم نوری در حال حاضر علاوه بر تدریس در دانشگاه، مشاور محیط زیست شهری سازمان حفاظت محیط زیست است.
بعضی در جامعه معتقدند زنان نمی‌توانند مدیران موفقی باشند، این در حالی است که شما در چهار دوره از جشنواره شهید رجایی به عنوان مدیر نمونه انتخاب شدید. تحلیل شما چیست؟
به نظر من مدیریت بحثی جنسیتی نیست و نباید با نگاهی جنسیتی به حوزه مدیریت نگاه کرد. اگر ما فرصت‌های برابر شغلی را برای مردان و زنان فراهم کنیم براحتی بعد از چند سال این باور در جامعه اصلاح می‌شود. متأسفانه در سال‌های متوالی پست‌های مدیریتی صرفاً در اختیار آقایان قرار داشته و کمتر از توانمندی‌های زنان استفاده شد.
چنین رویکردی باعث می‌شود زنان تجربه کمتری در مدیریت داشته باشند و این مسأله یک چرخه معیوب در جامعه ایجاد می‌کند. به این معنی که از یک طرف می‌گویند چون خانم‌ها تجربه مدیریت ندارند نمی‌توانند در پست‌های مدیریتی قرار بگیرند و از طرف دیگر فضایی برای تجربه کردن در اختیارشان قرار نمی‌گیرد. حال آن‌که با توجه به پشتکار و جدیتی که خانم‌ها در کار دارند هر کجا که فرصت نشان دادن توانمندی‌هایشان را پیدا کرده‌اند به همه ثابت شده است که زن‌ها نیز به خوبی از پس مسئولیت‌های مدیریتی بر می‌آیند. بخشی از این باور نادرست نیز به ساختار‌های فرهنگی جامعه باز می‌گردد که رسانه‌ها می‌توانند با معرفی مدیران زن موفق بیشترین نقش را در اصلاح این باور نادرست ایفا کنند.
اهمیت حضور فعال زنان در حوزههای اجتماعی چیست؟
با توجه به این‌که نیمی از جمعیت کشور را زنان و دختران تشکیل می‌دهند ما معتقدیم بدون مشارکت خانم‌ها جامعه از نیمی از پتانسیل‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی محروم می‌شود به همین دلیل به دنبال مشارکت مؤثر زنان در جامعه هستیم. نباید از مشارکت دادن خانم‌ها در پست‌های مدیریتی استفاده ابزاری کنیم و تنها در شعار‌ها و میتینگ‌های انتخاباتی از حضور ایشان صحبت کنیم.
گروه دیگری می‌گویند اگر زنان در پست‌های مدیریتی قرار بگیرند، نمی‌توانند بخوبی از پس وظیفه مادر بودن بر بیایند.
خوب است نگاهی به سیره حضرت زهرا(س) داشته باشیم. حضرت فاطمه(س) در کنار نقشی که در خانه ایفا می‌کردند و پرورش‌دهنده دو تن از امامان بزرگوار بودند، حضور فعالی نیز در عرصه‌‌های سیاسی و اجتماعی داشتند. اگر ما حضرت زهرا(س) را به عنوان الگوی یک زن کامل در نظر داشته باشیم باید از ابعاد سیاسی و اجتماعی زندگی ایشان نیز الگوبرداری کنیم. زندگی مشترک، مشارکت بین زن و مرد است و اگر ما به تقسیم کار اعتقاد داشته باشیم می‌توانیم با برنامه‌ریزی براحتی از پس تمام وظایف و مسئولیت‌های خود برآییم.
هنگام بررسی وزرای پیشنهادی دولت یازدهم در مجلس، زنان نماینده نقش کمرنگی در جلسات داشتند و این مسأله بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های اجتماعی داشت. به نظر شما دلیل این موضوع چه بود؟
در میان حدود 290 نماینده مجلس حدود 10 نفر نماینده زن حضور دارند و طبیعتاً هنگام قرعه‌کشی برای تخصیص تریبون به نمایندگانی که مایل به موافقت یا مخالفت با وزیری بودند زنان شانس کمتری برای سخنرانی پیدا می‌کردند. این اتفاق را نباید به منفعل بودن نمایندگان زن مجلس تفسیر کرد. البته زنان مجلس می‌توانستند برای بیان نظرها و دیدگاه‌هایشان از سایر تریبون‌های کشور نظیر روزنامه‌ها، صدا و سیما و سایت‌های خبری استفاده کنند.
زنان چه نقشی می‌توانند در توسعه پایدار کشور داشته باشند؟
یک رکن اساسی در توسعه پایدار، منابع انسانی است. منابع انسانی ترکیبی از زنان و مردان است. زن‌ها علاوه بر عضو جامعه بودن، بواسطه مادر بودن نقش بسیار پررنگی در تربیت نسل آینده کشور دارند. از این رو نقش زنان در توسعه پایدار بسیار حساس و کلیدی است. به همین دلیل در بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته و در حال توسعه، روی زنان و دختران سرمایه‌گذاری کرده‌اند و برای ایشان برنامه‌های آموزشی و فرهنگی تدارک دیده‌اند.
اگر اجازه بدهید وارد حوزه تخصصی شما بشویم. هم‌اکنون عمده مشکلات کشور در حوزه محیط زیست شهری چیست؟
در کشور‌های توسعه یافته هیچ طرحی بدون توجه به مباحث محیط زیستی اجرا نمی‌شود. متأسفانه در هشت سال اخیر مباحث محیط زیستی در کشور بشدت مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار گرفته بود و اصلاً برای آن اولویتی قائل نبودند. این بی‌مهری‌ها باعث ایجاد مشکلاتی نظیر ریزگرد‌ها، خشک شدن دریاچه‌ها، تضییع منابع آبی و کمبود آب و... شد.
یکی از مهم‌ترین معضلات فعلی کشور آلودگی هوای شهر‌هاست که در بعضی شهرها به نوعی نسل‌کشی شبیه است. در واقع کودکان ما به دلیل سیاست‌های غلط از بین می‌روند. در صورتی که در هشت‌سال دولت اصلاحات مباحث محیط زیستی بسیار جدی گرفته می‌شد تا جایی که می‌توان گفت رئیس جمهوری وقت به مسائل محیط زیستی عنایت داشتند و خودشان شخصاً موضوعات محیط زیستی را هدایت می‌کردند. طرح جامع کاهش آلودگی هوا در همان مقطع تدوین شد و مطمئن باشید اگر آن طرح بدرستی اجرا می‌شد امروز شاهد وضع ناراحت‌کننده آلودگی هوای شهر‌های مان نبودیم. خوشبختانه رویکرد دولت فعلی نیز به مباحث محیط زیستی مثبت است و آقای روحانی در سخنان خود تأکید ویژه‌ای روی مباحث محیط زیستی دارند.
از زمان مسئولیت خانم ابتکار در سازمان محیط زیست چه فعالیتی برای حل معضلات محیط زیستی انجام شده است؟
این‌‌طور نیست که معضلات محیط زیستی یک شبه به وجود آمده باشند، بنا بر این برای رفع این معضلات نیز نیاز به برنامه‌ریزی و راهکار‌های عملیاتی چند جانبه و بلند مدت است. هم‌اکنون سازمان محیط زیست بسیار روی مسائل محیط زیستی حساس است و با کوچکترین عاملی که بخواهد به محیط زیست آسیب برساند با جدیت برخورد می‌شود. ما در کشور 900 شهر داریم و هر کدام از این شهرها شورای شهر و شهردار دارند. از این رو اگر ما بتوانیم مباحث مربوط به محیط زیست را به شوراهای شهر ببریم و حساسیت لازم را در شوراها ایجاد کنیم، شوراها به عنوان پارلمان‌های محلی می‌توانند با سیاستگذاری صحیح و همچنین نظارت بر عملکرد شهرداری‌ها نقش پررنگی را در بهبود وضع محیط زیست شهری کشور ایفا کنند.
زنان در حفظ محیط زیست چه نقشی می‌توانند ایفا کنند؟
همان طور که اشاره کردم نقش خانم‌ها در خانواده، نقشی محوری است. به این معنی که اگر ما بتوانیم بستر‌های مشارکت زنان در موضوع حفاظت از محیط زیست را فراهم کنیم، به نوعی تمام اعضای خانواده را نسبت به مسأله محیط زیست حساس کرده‌ایم. اجازه بدهید به تجربه‌ای که از دوره مسئولیت خودم در شهرداری دارم اشاره کنم. ما طرح تفکیک زباله از مبدأ را از یکی از محله‌های منطقه شروع کردیم. زنان و دختران علاقه‌مند به محیط زیست آموزش‌های لازم را به صورت خانه به خانه و چهره به چهره با محوریت خانم‌ها، به اعضای خانواده‌ها ارائه می‌کردند؛ نتیجه این شد که در آن محله میزان تولید زباله بشدت کاهش یافت و تفکیک زباله از ابتدا صورت گرفت و به کلی جلوه بصری آن محله تغییر کرد.
در پایان به عنوان یک مدیر موفق، چه توصیه‌ای به زنان کشور دارید؟
باید قبول کنیم که در جامعه ما یک نوع نگاه مردانه و مردسالارانه وجود دارد. اگر خانم‌ها اعتماد به نفس خود را تقویت کنند و خودشان را باور داشته باشند می‌توانند با عملکرد و حضور مؤثر خود این نگاه را تغییر دهند. خوشبختانه جامعه ما جامعه‌ای است که امکان تغییر رویکردها و نگرش‌ها در آن وجود دارد ولی برای تغییر رویکردها باید خیلی تلاش کرد.
منبع: ایران
