امام خمینی در جمع مسوولان روزنامه های کیهان، اطلاعات و جمهوری اسلامی تذکرهایی درباره ی نحوه نشر اخبار خویش در رسانه ها می دهند که خواندن آن برای نسل جدید شاید شگفت انگیز باشد.
نکته مهم در این سخنان تنها اشتراک میان تذکرات امام خمینی با نقد کارشناسان امروزین خبر و رسانه بر رسانه های کشور نیست؛ بلکه در حاشیه قرار دادن و پنهان ماندن این بخش از دیدگاه های ایشان برای نسل جدید و حتی نسل معاصر ایشان شگفت انگیزتر می نماید.
این پدیده خود تا حدودی می تواند نشان دهد که چگونه برخی از دیدگاههای بنیان گذار نظام از نظرها پنهان می ماند و برخی از مدیران رسانه ای، آشکارا سیاست و عملکردی ضد آن را دنبال میکنند.
امام خمینی بر این که «رادیو ـ تلویزیون و مطبوعات مال عموم است» تأکید میکنند و به صراحت از «حق عموم بر مطبوعات» سخن می گویند.
ایشان با تأکید بر محدود کردن انتشار اخبار خویش به اخباری که به تعبیر فنی ارزش خبری دارد، خواستار کاسته شدن از حجم اخبار خود در رسانه میشود و همچنین خواستار آن است که جای عکس ایشان عکس کشاورز، کارگر موفق و یا دانشمندی که موفق به کشفی شده است؛ منتشر شود. سخن امام در این باره به اندازه ای جدی است که ایشان از این که همواره خبرشان از رادیو پخش شود؛ «اظهار تنفر» می کند.
امام خمینی در ادامه سخنان خود با نگاهی عمیق تر از دولتی و حکومتی شدن رسانه انتقاد میکند. از این که رسانه متعلق به «طبقه سوم» است سخن میگوید.
نکته جالب این است که ایشان عملا نادیده گرفتن تذکر پیش گفته را نوعی غصب حقوق دیگران می داند:
به نظر من روزنامه ها برای همۀ مردم است و همۀ مردم در آن حق دارند و میشود گفت که گاهی جای دیگران غصب میشود، ـ البته بدان معنای غصب نه! ولی نظیر آن ـ این عرض من است.
در پی متن کامل سخنان ایشان در جلد 19 صحیفه امام، که در صفحات 361 الی 363 منتشر شده است، تقدیم حضور خوانندگان گرامی می شود.
زمان: صبح 10 شهریور 1364/ 15 ذى الحجه 1405
مکان: تهران، جماران
موضوع: انتقاد از نحوه چاپ اخبار در مطبوعات
حضار: مسئولان روزنامه هاى کیهان، اطلاعات و جمهورى اسلامى
بسم اللَّه الرحمن الرحیم
وظیفه مطبوعات در تشویق افراد به فعالیت
البته، من نسبت به همه مسائل مربوط به مطبوعات نمى توانم نظر بدهم. الآن آنچه مربوط به مسائل آخر است، این است که رادیو ـ تلویزیون و مطبوعات مال عموم است ـ چنانچه شما هم همین اعتقاد را دارید که عموم بر آنها حق دارند- از این جهت، من به سهم خود خیال دارم که راجع به من کم باشد، مگر در مواقع حساسى که لازم است که آن هم باید از ما سؤال شود که آیا مطلبى را باید نقل بکنند یا خیر. و الّا آنچه خوب است در رادیو- تلویزیون و مطبوعات باشد، آن است که براى کشور اثرى داشته باشد. مثلًا اگر زارعى خوب زراعت کرد و زراعتش خوب بود، شما این شخص را به جاى مقامات کشور در صفحه اول بگذارید و زیرش بنویسید این زارع چگونه بوده است، این منتشر بشود. و یا کارمندى خوب کار کرد، و یا اگر طبیبى عمل خوبى انجام داد، عکس او را در صفحه اول چاپ کنید و بنویسید که این عملش چطور بوده است. این باعث تشویق اطبا مىشود و بیشتر دنبال کار مىروند. یا مثلًا اگر کسى کشفى کرد، باید مفصل با عکس و مطلب باشد، یا اگر کسى سارقى را دستگیر نمود، و یا یک کشاورز و یا هنرمند و یا جراح، که متأسفانه نه اسمشان است و نه عکسشان، در حالى که اینها لایقاند تا در روزنامه ها مطرح
شوند، خلاصه، باید اساس تشویق اشخاصى باشد [که] در این کشور فعالیت مى کنند؛ اینها به این کشور حق دارند، به این روزنامه ها حق دارند، به رادیو- تلویزیون حق دارند، ولى ماها نسبت به آنها حقمان کم است. البته، آنچه من می گویم راجع به خودم است، به دیگران هیچ کارى ندارم، آنها اختیارش با شما و با خود آنهاست. من میل ندارم رادیو هر وقت باز مى شود اسم من باشد، مدتهاست که از این جهت متنفرم، این کار غلطى است، به اندازه متعارف نسبت به همه خوب است، زیادى اش مضر است، این به ضرر مطبوعات است و مطبوعات را سبک مىکند. اشخاص، شخصیت هایشان با خودشان است، این طور نیست که اگر اسمشان زیاد یا کم مطرح گردد، شخصیتشان زیاد یا کم شود. در ایران هر کس معلوم است چه جورى است. بنا بر این، آنچه راجع به خودم مى گویم این است که اگر قرار است عکس مرا بگذارید، به جاى آن، عکس یک رعیت را بگذارید و زیرش بنویسید این رعیت چه کار مهمى کرده است.
مسئله دیگر، عمده این است که تکرار نباشد. به عقیده من این سه روزنامه با هم تفاهم کنند و مسائل را مختصرتر بنویسند، مفیدتر و کمتر بنویسند، طولانى و تکرارى نباشد.
مردم وقتى مى خوانند استفاده کنند، احساس کنند مطلبى است. اینکه بگویند من هر روز به کى، چى گفتم، این تکرارى است. آخر هر روز من یک مسئله اى را مى گویم، و هى تکرار مى کنند که فلانى چه گفت. این چه فایدهاى دارد. اما در هر گوشه کشور اگر اتفاقى افتاده باشد، این خبر است و اخبار را براى مردم گفتن مفید است.
طرح انتقادات سالم در مطبوعات، نه انتقام گیرى
مسئله دیگر راجع به انتقاد، البته روزنامه ها باید مسائلى که پیش مى آید را نظر کنند، یک وقت انتقاد است؛ یعنى انتقاد سالم است، این مفید است. یک وقت انتقام است، نه انتقاد، این نباید باشد، این با موازین جور در نمىآید. انسان چون با یکى خوب نیست، در مطبوعات او را بکوبد، کار درستى نیست. اما اگر کسى خلاف کرده است، باید او را نصیحت کرد، پرده درى نباشد، ولى انتقاد خوب است. باید در این امور خیلى ملاحظه بفرمایید تا مطبوعات مرکزى باشد براى استفاده عموم، و اینکه مردم بفهمند باید چه بکنند و باید چه بشود.
بیان اخبار مفید در مطبوعات
در مورد اخبار؛ اخبار روزنامه ها تکرارى نباشد، آخر کى با کى ملاقات کرده، این چه خبر مهمى است؟ این اصلًا قابل نیست بگوییم خبر، تا بگوییم مهم! اینکه بگویید من هر روز با کى ملاقات و به او چه گفتم، این تکرارى است. آخر هر روز من یک مسأله را مىگویم، و هى تکرار مىکنند که فلانى چه گفت، این چه فایدهاى دارد؟ من راجع به خودم مىگویم که عکس من مطلقاً در صفحه اول نباشد، همان طور که گفتم. گاهى لازم است که گفته شود، مثلًا فرض کنید بناست ریاست جمهورى معرفى شود، خوب، این مسئله مهمى است و یا مثلًا هیأت دولت آمده است، خود این مسئلهاى است، ولى هر چند وقت یک بار از این مسائل پیدا مىشود. اما هر روز کى آمد این جا و من چى گفتم و چى شد و یا کى با کى ملاقات کرد، این چه اثر و فایدهاى دارد؟
باید با اخبار مردم را تعلیم کرد و باید اخبار به صورتى باشد که مفید باشد، باید کارى شده باشد تا اخبار باشد. آن اشخاصى که در اطراف ایران زحمت مىکشند، وقتى خبرشان را دادید تشویق مىشوند. این طور نیست که همه للَّهِ کار کنند و چه بنویسید و چه ننویسید، فرقى نکند. ما مکلفیم تا افراد را در هر رشته تشویق کنیم تا امثالشان زیاد شود.
اگر مطلبى از این طبقه ها در روزنامه ها آمد، روزنامه ها آبروى خوبى پیدا مى کنند.
روزنامه ها مال طبقه سوم است، مال طبقه اول نیست و این هم نیست که همه اش مال حکومت باشد و از چیزهاى حکومتى بنویسید، این صحیح نیست. به نظر من روزنامه ها براى همه مردم است و همه مردم در آن حق دارند و مى شود گفت که گاهى جاى دیگران غصب مى شود،- البته بدان معناى غصب نه! ولى نظیر آن- این عرض من است.
البته از آقایان هم تشکر مىکنم که مشغول کار ارزنده اى هستند. و امیدوارم که موفق باشند و کارها را با شایستگى عمل کنند و اغراض را کنار بگذارند و روى مصالح مملکت صحبت کنند. یک وقت این است که انسان مى بیند افرادى خلاف مى کنند، به او تنبه مى دهد، آن هم با ملایمت و بدون اینکه آبروریزى باشد. انتقاد صحیح از دولت مانع ندارد، ولى انتقام و تضعیف نباید باشد ان شاء اللَّه!
